Op 23 januari overleed Jef Maes totaal onverwacht tijdens het joggen op het strand van Cadzand. We herinneren ons Jef als een veelzijdig iemand met een warme persoonlijkheid, die opkwam voor de kwetsbaren in onze samenleving, een onvermoeibaar strijder voor rechtvaardigheid.
Dat zien we ook terug in zijn werk als filmmaker, want naast politicus, auteur en zijn werk bij o.a. Boek.be, maakte hij documentaires over sociale geschiedenis waarbij de arbeidersklasse centraal stond. Zo kwam hij destijds ook in beeld bij Op Stoapel. De toen nog feitelijke vereniging was net opgericht ter voorbereiding van een groot multidisciplinair project ‘Verankerd’ dat zou plaatsvinden in 2009, ter gelegenheid van 15 jaar sluiting van de grote zeescheepswerf Boelwerf in Temse.
Affiche Verankerd met campagnefoto door Karel Heirbaut.
Jef had in 2006, gedurende zijn opleiding in de Academie van Sint-Niklaas, een korte documentaire gemaakt ‘De Geest van de Boelman’ over de tumultueuze inhuldiging van het beeld ‘De Zaatman’ ter nagedachtenis van de Boelwerf in Temse (voormalige vakbondsmilitanten lieten toen hun protest horen door luidkeels strijdliederen aan te heffen).
Hij ontfermde zich samen met zijn vrouw Trees over de nalatenschap van zijn schoonvader, Karel Heirbaut. Karel was bankwerker op Boelwerf, vakbondsdélégué, strijdsyndicalist en arbeidersfotograaf. Hij overleed aan asbestose in 2001. Om het culturele erfgoed van vader Karel levend te houden, richtten Jef en Trees vzw De Barst op (later opgegaan in vzw Singeling) en werkten zij samen met het AMSAB (Instituut voor sociale geschiedenis, Gent) voor de verdere bewaring en ontsluiting van het archief van Karel Heirbaut. Samen met AMSAB zette Jef ook een website op over leven en werk van deze markante figuur (https://www.karelheirbaut.be/). In 2011 maakten Jef en Trees een documentaire over Karel Heirbaut ‘De Plastrontrekker’ die ook op YouTube beschikbaar is.
Jef vernam dat we iets van plan waren rond Boelwerf en nam contact met ons op waarna hij enkele voorbereidende vergaderingen bijwoonde. Hij liet ons kennis maken met het oeuvre van Karel Heirbaut en stelde voor om foto’s van Karel m.b.t. de Boelwerf op te hangen in het expo-café ‘Den Esch’. Gezien de kracht die de foto’s uitstraalden, twijfelden we niet. Ze vormen nog altijd een mooi tegengewicht voor de gangbare foto’s die de ‘kathedralen van de zee’ in beeld brengen maar zonder de mensen die ze bouwden.
Daarenboven zat Jef in de eindfase van de montage van een nieuwe film ‘Woord-Vuist-Lied’ waarin 2 strijdsyndicalisten van Boelwerf, Jan Cap en José De Staelen samen met voormalig priester en beeldhouwer Frans Wuytack (als 14 jarige nagelinsteker op Boelwerf) een prominente rol kregen. Hij maakte deze film samen met Ellen Vermeulen en Jan Vromman, regisseur van de gekende Boelwerftrilogie ‘Zolang er scheepsbouwers zingen’ uit 1999.
Promofoto van Woord-Vuist-Lied met José De Staelen, Jan Cap en Frans Wuytack.
Expo-café ‘Den Esch’ vormde het ideale decor om deze film in première te laten gaan met als speciale gasten de drie hoofdrolspelers en de makers. Het voormalige werkhuis van de ‘Vak- en ambachtsschool Temsche’ waar menig boelarbeider nog heeft leren draaien en frezen, werd daartoe omgetoverd tot een heuse cinema.
Het werd een overweldigend succes, een extra voorstelling werd ingelast. Dit was allemaal niet mogelijk geweest zonder de steun van vele vrijwilligers en de enorme inzet van Jef en Trees.
Sfeerbeeld van Expo-Café Den Esch tijdens de huldiging met v.l.n.r. Jan Cap, José De Staelen, Jef Maes, Jan Vromman.
Na ‘Verankerd’ kwam er een doorstart van de vereniging Op Stoapel. Jef kwam niet in het bestuur, zijn drukke agenda liet dit niet toe, maar werkte wel nog enkele keren samen.
- Op 27 mei 2010 organiseerden we samen met Jef en vzw De Barst de première van de heruitgave op DVD van ‘Zolang er scheepsbouwers zingen’ in zaal Roxy in Temse. Regisseur Jan Vromman gaf samen met Jef een korte inleiding over het ontstaan van deze documentaire en het belang ervan voor de toekomst.
- Jef maakte voor ons ook een reportage over de komst van de mijnenveger Bernisse naar Temse in 2010 waarin houtscheepsmaker Roger Van Kerkhove centraal stond. Roger had nog aan het schip gewerkt in 1954. Dat was helemaal Jef, aandacht geven aan de vaak onzichtbare maar onmisbare arbeider. We zien dat bijvoorbeeld ook in zijn documentaire ‘Zwarte boterhammen’ over de mijnwerkers uit het Waasland die in de jaren 1950 dagelijks naar de mijnen in Charleroi trokken om het zwarte goud te delven.
Trees samen met Jef achter het promostandje van Op Stoapel bij De Bernisse.
- Tenslotte vermelden we nog dat we met Jef van plan waren om een muzikale hommage te brengen aan José De Staelen (zingende Boelman, medestichter Op Stoapel , lidnummer 1) bij diens overlijden in 2016 maar dat is er helaas niet meer van gekomen. Wel heeft Jef toen als eerbetoon zijn eerdere documentaires ‘De Geest van de Boelman’ en ‘Woord-Vuist-Lied’ met José in een hoofdrol op YouTube gezet.
Het was een schok toen ik via facebook vernam dat Jef er niet meer was. Met interesse volgde ik al jaren waar hij allemaal mee bezig was, zijn engagement en strijdbaarheid waren enorm.
Zijn bijdrage voor het erfgoed van Boelwerf is erg waardevol en verdient respect. Op Stoapel is hem daar erg dankbaar voor.
Jef was vooral ook een fijn mens om mee samen te werken, iemand die kon luisteren naar anderen, mensen kon motiveren om samen dingen te realiseren die ertoe doen, kortom met het hart op de juiste plaats.
We wensen Trees en familie veel sterkte en hopen dat ze troost kunnen putten uit de vele mooie verwezenlijkingen die Jef heeft nagelaten.
Erevoorzitter Lieven Muësen namens Op Stoapel vzw
