De Kraan is onderdeel van onze ondeelbare en onmiskenbare missie tot erfgoedbehoud. Op Stoapel wenst dat het publiek debat over erfgoedwaarde in dit symbooldossier mag uitmonden in politieke goodwill en de nodige bovenlokale middelen om de Kraan haar bestemming te verlenen die ze verdient als ode aan de scheepsbouw en scheepsbouwers van weleer op de voormalige Boelwerf.
De Kraan is de laatste weken het voorwerp van een levendig debat over erfgoed en staat in de schijnwerpers van de media rond het behoud van scheepserfgoed van de Boelwerf sinds de interpellatie op de Gemeenteraad van 29 maart 2021.
Voorgeschiedenis*
De Kraan behoort sinds de overdracht van Cockerill Yards in 1983 tot de skyline van Temse aan de site De Zaat ter hoogte van het huidige Georges Van Dammeplein. De rijzige torenkraan van het type M22 werd in 1956 gebouwd door de Nederlandse machinefabriek Hensen voor Cockerill Yards. Na de overdracht was het ook de firma Hensen die deze kraan in Temse monteerde voor de Boelwerf in Temse. In België is dit de laatste overgebleven torenkraan van Hensen zoals die sinds 1910 over de hele wereld werd verspreid, met een hijscapaciteit van 40 ton op 10 meter en 14 ton op 45 meter. De hoogte onder de giek is maar liefst 48 meter. Daarmee is het ook een van de hoogste landschapsbakens in Temse en de ruime omgeving.
Het faillissement van de Boelwerf op 30 november 1994 luidde het einde in van de Belgische scheepsbouwindustrie, maar de Kraan werd behouden door de curatoren die het aan de Gemeente Temse schonken die het als eerbetoon aan de zeescheepswerf in Temse wou behouden met aanvraag voor klassering als beschermd monument sinds 2004.
Vandaag De Kraan heeft een grote symboolwaarde voor Temse als monumentale belichaming van het scheepserfgoed en de meest zichtbare en tastbare herinnering aan de Boelwerf naast het droogdok, de structuur van het voormalig administratief gebouw, de meerpalen voor zeeschepen en het Orlay-gebouw.
Met de teloorgang van de Boelwerf verdween ook waardevol maritiem erfgoed dat teruggaat tot de houten scheepswerf in 1829 van Bernard Boel tot de industriële zeescheepswerf waarvan talrijke schepen nog altijd de wereldzeeën en de binnenlandse rivieren bevaren.
Vanuit deze historische erfgoedtragedie is de drang ontstaan om dit scheepserfgoed te bewaren voor het nageslacht. Dat heeft geleid tot de oprichting van Op Stoapel in 2008 door erevoorzitter Lieven Muësen, samen met bezielde ex-Boelwerkers en oprichters met een hart voor scheepserfgoed, met als huidig voorzitter ex-Boelman Eddy Van Grevelinge.
Op Stoapel is en blijft een onafhankelijke erfgoedvereniging die essentieel begaan is met het behoud en permanent eerbetoon aan de voormalige scheepsbouw en mensen die er werkten, in het bijzonder de Boelwerf aan de Schelde in Temse.
Wat naast de Kraan?
De Kraan is slechts een van de vele projecten en acties tot erfgoedbehoud die de voorbije jaren de revue gepasseerd zijn op de agenda van Op Stoapel. De meest recente realisatie is de verrijking van het Boelwerfparcours met ankerpunten in het project Scheepswerven in Beeld, een project van de Provincie Oost-Vlaanderen in samenwerking met de Gemeente Temse, waarbij op Stoapel inhoudelijke invulling geeft aan historische scheepswerflocaties.
Een van onze meest essentiële missies is het verwerven van een permanente verankering van onze vereniging op wat een van de vroegere medestichters en bezielers wijlen José De Staelen omschreef als Heilige Grond. De enige juiste plek voor een permanent eerbetoon.
De Kraan geniet nu opnieuw volle belangstelling door haar politieke en mediatieke symboolwaarde. Op Stoapel wenst en hoopt dat dit een momentum kan zijn om het scheepserfgoed terug naar waarde in te schatten, waarbij niet enkel de Kraan maar ook onze andere erfgoeddoelstellingen hernieuwde aandacht en steun krijgen zoals ons Boelwerfparcours waarbij ook de Kraan zinvolle erfgoedbetekenis kan krijgen als ankerpunt.
In 2010 trad Op Stoapel al op als klokkenluider en pleitte toen al voor een restauratie van de Kraan met creatieve voorstellen om deze laatste Hensen kraan historische zingeving te verlenen als waardevol erfgoed voor het nageslacht, de omwonenden en de vele passanten.
Op 12 april 2010 werd door Op Stoapel een publieke oproep gelanceerd met een actie aan de Kraan om werk te maken van de voltooiing van het Kraandossier zodat dringende restauratiewerken kunnen aangevat worden **. Er werd sindsdien regelmatig aan de publieke alarmbel getrokken door Op Stoapel, recentelijk door bestuurslid Bert Bauwelinck.
In 2018 werd een onderzoek uitgevoerd door Monumentenzorg in ware alpinistenstijl met de dwingende aanbeveling om werk te maken van de restauratie van de Kraan om verder doorroesten, metaalmoeheid en stabiliteitsproblemen op termijn te vermijden.
Ondertussen zijn de kosten voor restauratie hoog opgelopen met een zware factuur voor de Gemeente voor de instandhouding en restauratie van de Kraan, mede door een gereduceerde subsidieregeling waarbij de eigen inbreng van de Gemeente verdubbeld werd.
Op Stoapel is dan ook van oordeel dat de Kraan bovenlokale steun verdient van de bevoegde overheid voor erfgoed, en dit naar het voorbeeld van de geklasseerde havenkranen van het MAS aan de Scheldekaai in Antwerpen met de grootste museumcollectie havenkranen ter wereld.
De Kraan van Temse zou een perfecte aanvulling zijn van deze historische kraancollectie op de enige juiste plek aan de oevers van de Schelde in Temse, op voormalige Boelgrond.
Ongeacht de bestemming van de Kraan op lange termijn wenst Op Stoapel aan de voet van de Kraan een vast ankerpunt in te richten als onderdeel van ons Boelwerfparcours wat de Kraan opnieuw haar historische betekenis kan verlenen met perspectief op een aantal historische punten van de Boelwerf: de Kil waar de Boelwerf is opgestart als houten scheepswerf, de meerpalen van de historische zeeschepen, de locatie van de vroegere langs- en dwarshellingen en het vroegere intacte droogdok met sluisdeur.
Op Stoapel heeft niet stilgestaan in haar missie voor de bescherming van het erfgoed sinds haar oprichting in 2008, en dit in de vorm van regelmatige exposities, deelname aan erfgoeddagen, jaarlijkse bijeenkomst van haar leden, communicatie naar de buitenwereld via een sterk uitgebouwde website en nieuwsbrief, een zeer populaire blog, begeleide wandelingen, jaarlijkse uitstappen in het kader van maritiem erfgoed, geregistreerde Boelverhalen in woord en beeld met een uitgebreide fotocollectie en memorabilia, acties tot behoud van Boelschepen die niet meer in de vaart zijn zoals recentelijk de Belgica, en last but not least de uitverkochte eerste editie van ‘Made in Belgium by Boelwerf’.
De Kraan is onderdeel van onze ondeelbare en onmiskenbare missie tot erfgoedbehoud. Op Stoapel wenst dat het publiek debat over erfgoedwaarde in dit symbooldossier mag uitmonden in politieke goodwill en de nodige bovenlokale middelen om de Kraan haar bestemming te verlenen die ze verdient als ode aan de scheepsbouw en scheepsbouwers van weleer op de voormalige Boelwerf.
Op Stoapel, Raad van Bestuur van 10 April 2021
* Bron: Informatieblad ‘De Zaat’ van Boelwerf van 24/01/1986.
** Nieuwsbrief Op Stoapel | 12 april 2010
Werelderfgoed
In Tyrus liep hij bewonderend langs de oude hippodroom
Beschreef ’t Romeinse Circus Maximus,
in een lyrische woordenstroom
‘t Zijn veel meer dan oude stenen, zei hij
Het zijn sleutels in de tijd
Die de mens een oog verlenen
Op wat gebeurde toendertijd
En dan komt hij weer naar huis toe
Toont aan ieder wat hij zag
Foto’s van een hoopje stenen
Projecteert hij vol ontzag
Maar de kraan daar in zijn voortuin
Weg ermee, dit roest gedrocht
Als hij toch maar eens de waarde
Van déze sleutel kennen mocht
Marc Hauman
