Monumentenwacht Oost-Vlaanderen inspecteert op geregelde tijdstippen de staat van monumenten. Zo kwam ook de Hensenkraan aan de beurt voor een inspectie. Een dergelijk majestueze kraan inspecteren is zelfs voor Monumentenwacht geen routineklus. Op Stoapel heeft ook een handje kunnen helpen bij deze inspectie. Bestuurslid Hugo Van Britsom heeft in 1986 zowel de demontage in Hoboken, als de montage in Temse met enkele collega’s uitgevoerd. Hij was ook verantwoordelijk voor het onderhoud van deze kraan. Hij kan dus gerust als deskundige beschouwd worden. Ook Monumentenwacht dacht er zo over en vroeg aan Hugo om mee op de kraan te klimmen. We kennen Hugo als iemand die geen uitdaging uit de weg gaat. Hieronder zijn verslag en enkele adembenemende beelden.
Werkbezoek aan de Hensen kraan op De Zaat te Temse
Dat is een eerste punt van aandacht. Kan de kraan nog veilig worden betreden. Daar kan ik volmondig JA op antwoorden. Wel met inachtneming van de veiligheidsprocedures en de nodige voorzichtigheid.
De eerste les toen ik in dienst kwam bij de ‘kraanploeg’ was duidelijk. Ikke eerst! Dan pas de job! Dit betekent dat je geen risico’s neemt en verder steeds op drie steunpunten rekent, twee voeten en één hand. En dus maar één hand om te werken, tenzij je de nodige voorzieningen kon/diende te nemen.
Doordat de scheepsbouw evolueerde naar steeds grotere schepen, die bovendien in een droogdok werden gebouwd, waren de activiteiten op de langshellingen eerder beperkt of stilgevallen. Zowel op de Boelwerf als op Cockerill Yards stonden enkele kranen werkloos. Het was vooral de goede staat van de M22 die haar in aanmerking bracht voor verplaatsing. En natuurlijk de goede bereikbaarheid voor demontage en montage door hijsbok Brabo.
Als werkman onderhoud heb ik, samen met meestergast André De Wilde, voorjaar 1985 een bezoek gebracht in Hoboken aan de M22. De vraag bij dit onderzoek was eenvoudig: Is het de moeite waard om deze kraan te demonteren en naar Temse over te brengen? De conclusie was dat, mits enkele ‘opfrissingen’, deze kraan een zeer goede vervanger zou zijn voor de Titankraan A5, met maximum last van 25 ton. De Hensen, met een hefvermogen van 40 ton op 21 meter en 14 ton op 45 meter, kon grotere lasten tillen en verder reiken. Mede door de grotere hoogte onder de giek, 48 meter, konden grotere schepen aan de kade worden aangemeerd. Voor de afdeling afbouw was deze zeker een meerwaarde.
De opfrissingen betroffen enkele leuningen, hier en daar een likje verf en het zwenk mechanisme. De slipkoppeling van een van de bonkelaars moest worden bijgesteld en de speling van het betreffende aandrijfwiel diende aangepast. Ook de kabels werden vervangen.
De aanpassing aan de kraanbaan werd uitbesteed. Waar de kraan vast zou komen te staan werd de rijbaan voorzien van een aangepast gabarit. (Het rijwerk werd te Hoboken achter gelaten.)
Bij de herindienststelling, waarbij er statisch een overlast van 40% en dynamisch een overlast van 10% in acht diende genomen te worden, gaf de kraan geen krimp.
Het was en is niet de bedoeling om een gedetailleerd verslag van dit bezoek op te stellen. De mensen van monumentenwacht delen hun bevindingen mee aan de opdrachtgever, ik heb enkel hun vragen beantwoord. De inspecteurs waren vooral geïnteresseerd in mijn ‘expertise’ van deze Hensenkraan.
Vaststellingen
– Op enkele plaatsen is de leuning of de tussenleuning onderbroken of bijna doorgeroest.
– Alle draaiende elementen zijn (bijna zeker) vast komen te zitten.
– De machinekamer is niet te betreden, de deur kan niet ver genoeg geopend worden. De ruimte is volledig bedekt met dierlijke uitwerpselen en kadavers.
– In de bestuurderscabine is het houtwerk volledig verrot en de beplating doorgeroest.
– De leidingen, elektrische en hydraulische, zitten los.
– In de giek zitten twee verbindingsprofielen los aan één eind.
– Algemeen is de roestvorming niet van die mate dat er gevaar bestaat voor verzwakking. Ernstige kratervorming heb ik niet opgemerkt.
– De staal kabels zijn in goede staat. Nergens heb ik verdikking, wat wijst op interne roest, gezien.
Het bedrijf ‘Hensen’, ontstaan aan de Oostmaaslaan in Rotterdam was een familiebedrijf. Het kwam voort uit een smederij tevens reparatiewerkplaats die A. Hensen in 1875 begon. Het bedrijf startte in 1912 met vervaardiging van elektrische heimachines en vanaf 1915 met kranen en andere transport inrichtingen. In 1930 kwam een nieuwe fabriek in gebruik voor de productie van liften. In 1931 werd het bedrijf omgezet in een naamloze vennootschap.
In 1967 werd Hensen overgenomen door Stork. In 1980 kwam het tot een fusie met Nellen en Conrad-Stork, dat onder de naam Nelcon verderging. In 1983 verdween de merknaam ‘Stork-Hensen’. Vele jaren waren de constructies van Hensen het uitzicht van vele havens.
In Nederland zijn nog Hensen-kranen te vinden in de haven van Rotterdam, Amsterdam, Waalwijk, Limburg. In België staat de laatste Hensen kraan te Temse.
De skyline van Temse wordt al decennialang bepaald door deze kraan, nu geflankeerd door het Nieuwe Temse op De Zaat. De kraan is het laatste zichtbare en authentieke erfgoed dat aan de Boelwerf herinnert. De A27/M22 staat symbool voor de Scheepsbouw in de regio en voor de teloorgang van de maritieme sector in het bekken van de Zeeschelde tot Antwerpen.
Dit verslag is trouwens ook gepubliceerd in het nautisch tijdschrift Ruimschoots (exemplaar oktober 2022).
Kan je niet genoeg krijgen van deze beelden van de kraan? We kregen in 2021 nog unieke beelden te zien, die gemaakt waren door EventDrone.
auteur: Hugo Van Britsom
foto’s: Eddy Van Grevelinge, Hugo Van Britsom en Erik Merckx
