José De Staelen overleden

Op zaterdag 2 juli overleed José De Staelen in WZC Poldervliet in Kruibeke op 91-jarige leeftijd.

Naar aanleiding van het project ‘Boelmannen vertellen’ maakten we volgende tekst over het leven van José.

José De Staelen

Kraanvoerder, lasser, délégué ABVV, magazijnier, stichtend lid Op Stoapel vzw

José De Staelen werd geboren in 1925 op den Hogen Hof in Temse. Zijn vader, Armand, was gelaagwerker in ‘t gelaag, de steenbakkerijen van Steendorp. Zijn moeder, Paula de Meulenaer, was stikster en fabrieksarbeidster op de textielfabriek van Van Der Schueren, ‘t groot fabriek genoemd. José was enig kind en trouwde in 1947 met Jacqueline De Leenheer. Zij stikte 38 jaar lang jute bloemzakken op de Bloemmolen, de huidige Molens van Temse. Samen hebben ze één zoon, Jerry.
José ging tot 1939 naar de gemeenteschool in Temse en bood zich op 14-jarige leeftijd aan op de Boelwerf, maar werd niet aangenomen omwille van de politieke kleur van zijn vader. Hij ging werken in de textielfabriek van Wittock – Van Landeghem in Temse.
Na de oorlog ging hij in 1947 werken op de scheepswerf Sint-Pieter van Hemiksem als kraanvoerder op de rolbrug. Toen het economisch slecht ging in Hemiksem werd hij ontslagen. Nadien werd hij aangenomen als kraanvoerder op de Boelwerf in 1952. Hij was er achtereenvolgens kraanvoerder, lasser, délégué van het ABVV, afgevaardigde in het veiligheidscomité, hoofddélégué ABVV en eindigde zijn carrière als magazijnier veiligheid en verluchting. Hij ging op pensioen in 1983. José was één van de markantste figuren van het strijdsyndicalisme in de jaren 70 aan de zijde van Jan Cap van het ACV.
Daarnaast was José een bekend zanger in Temse en omstreken. Hij was lid van de zangvereniging Vlaams en Vrij van 1950 tot 1971. Het gebruik van het lied was één van de krachtigste vreedzame middelen in de syndicale strijd op de Boelwerf. José was hiervan de grote drijvende kracht.

Herinnering aan José, een persoonlijke getuigenis

José was stichtend lid met lidnummer 1 van Op Stoapel vzw. In januari 2008 kwam hij luisteren naar mijn betoog over het erfgoed van Boelwerf . Hij stond sceptisch tegenover het idee dat een buitenstaander een clubje wilde stichten rond de grote scheepswerf. Na mij uitvoerig ondervraagd te hebben over mijn bedoelingen verscheen hij toch op de eerste vergadering in juni 2008 waar Op Stoapel boven de doopfond werd gehouden. Hij was immers een kind van de Boelwerf. ‘We zijn allemaal kinderen van die Boelwerf” zei hij altijd en dan bedoelde hij zowel het kader, administratie als arbeiders van de werf.  Daarmee wou hij komaf maken met het idee dat iedereen hem enkel zag als de zingende vakbondsman (strijdsyndicalisme van  de woelige jaren zeventig). José was veel meer dan dat.

Naar aanleiding van de oprichting van Op Stoapel schreef José volgend gedicht:

OP STOAPEL

Op stapel, op stapel, op stapel mijn schip

klaar om te glijden

in het water, en in het slib

in montages gebouwd
en in secties vervoerd

naar den aan- en den afbouw

en door de Schelde beloerd

Gebouwd in montages
en in secties gevormd

gelast en gebrand en op 

de Schelde beland

Door de Boelman zijnen arbeid

het water en het slib

met de Boelman zijn arbeid

het water en het slib

Op stapel, op stapel, op stapel mijn schip klaar om te glijden
in het water mijn schip
klaar om te glijden
gij stapellopend schip

José wilde een nieuwe toekomst voor Boelwerf als ‘erfgoed om te koesteren’ en sprak verzoenende taal naar alle partijen die vroeger lijnrecht tegenover elkaar stonden in de vele sociale conflicten. Een mooi momentum was toen we met hem een bezoek brachten aan Nicolas Saverys, CEO van Exmar nv en zoon van Philippe Saverys die de werf leidde na 1979. De tegenstellingen van vroeger werden al snel opzij geschoven en José begon te vertellen hoe hij Nicolas, toen die nog een kind was, nog rondgeleid heeft op de werf, over het Temse van vroeger enz. Die afspraak van 15 minuten liep al snel uit tot een aangename ontmoeting van meer dan een uur. Van de oorspronkelijke agenda bleef niets meer over.
Dat typeert José, het menselijk contact was voor hem zo belangrijk. Samen van gedachten wisselen, discussiëren, luisteren naar elkaar, proberen te overtuigen maar met respect voor de ander. ‘Ik moet iemand voor me hebben, in de ogen kunnen kijken’ zei hij vaak. Bellen met hem was geen optie net zomin als briefjes schrijven of berichten sturen. Je moest langs gaan en zorgen dat je tijd had. Op zijn muziekkamertje boven zaten we dan of later beneden aan de eettafel of het salon toen José nog moeilijk de trap op kon.

José had niet gestudeerd maar was een intellectueel met redenaarstalent. Hij volgde het nieuws op de voet en keek naar alle prestigieuze documentaire reeksen op CANVAS. Vooral documentaires over de wereldoorlogen hielden hem bezig. Ook daarover konden we van gedachten wisselen. Hij kon maar niet begrijpen waarom mensen elkaar zoveel leed aandoen. Op zijn doodsbrief staat dan ook volgend gedicht van hem:

Zolang de grote mensen niet goed zijn voor elkaar
zijn wij als kleine mensen voortdurend in gevaar
Waarom toch al die ruzie, waarom die haat en nijd
Want wij zijn hier op aarde toch maar voor korte tijd

Toen het enkele jaren geleden fysiek minder begon te gaan kwam hij niet meer naar de vergaderingen. Hij had een Sabbatjaar genomen, zei hij zelf. Ook met zijn vrouw Jacqueline ging het wat minder goed en ook dat speelde hem parten. Hij had het erg moeilijk om niet meer actief te kunnen meewerken en kwam tot het besef dat hij bepaalde realisaties van Op Stoapel niet meer zou kunnen meemaken zoals de restauratie van de kraan of de herlocatie van het beeld De Zaatman.  Zijn idee om een jaarlijkse herdenking van Boelwerf te organiseren hebben we wel gerealiseerd met een jaarlijkse picknick aan de kraan en later onze jaarlijkse bijdrage aan de Erfgoeddag. Ook het onderhouden van de goede contacten met de familie Saverys (de voormalige eigenaren van Boelwerf) was een vurige wens van hem en daar zetten we ook stappen.

We bleven José bezoeken en op de hoogte houden. Hij gaf me advies en gaf zijn ideeën hoe het verder moest. Ondertussen schonk hij ons documenten van Boelwerf en zijn oude megafoon waarmee hij menig lied over de massa verspreidde, om de mensen te laten zingen om hun woede te bekoelen. ‘Met het lied kon ik de mensen kalm houden en geweld vermijden tijdens de acties want er werd wel eens gedronken’ vertelde hij mij.

Bij mijn laatste bezoek enkele maanden geleden gaf hij me nog een map met alle inspanningen die hij geleverd heeft in het veiligheidscomité m.b.t. de ontwikkeling van technieken voor het afzuigen van dampen die door het lassen ontstaan binnenin schepen. Deze ontwikkelingen op Boelwerf hebben geleid tot betere werkomstandigheden in de scheepsbouw en worden nu wereldwijd gebruikt. Ook daarvoor heeft José zich enorm ingezet.

‘Met mij is het gedaan, doe iets met wat ik je gegeven heb’ zei hij me nog. Vervolgens bedankte hij mij voor het bezoek met een fonkeling in de ogen die typerend was voor hem. Om te zeggen ‘het is goed zo’.  Zijn vrouw Jaqueline en zoon Jerry waren er ook. Ik zag José nog de hond van Jerry strelen, daar genoot hij van.  Zijn eigen hond was zijn maatje tijdens zijn dagelijkse wandelingen op de dijk, lang geleden toen er nog geen sprake was van Op Stoapel en toen ik José alleen maar kende van de nieuwsbeelden.

José, we zijn jou veel verschuldigd en zullen je missen. Jij was misschien een ‘kleine man’ uit ‘den Hogen Hof‘. Maar voor ons was jij een groot verstandig mens, een prachtige zanger, een goede vriend, een mentor.

We betuigen de familie ons medeleven met dit verlies.

Een persoonlijk berichtje kan je achterlaten op www.wasebegrafenissen.be

Lieven Muësen (voorzitter Op Stoapel vzw)