Ruim een jaar geleden kwam studente Eveline Van Hecke uit Bazel naar ons om meer info te bekomen over de Boelwerf. Meer bepaald het sociaal leven op de Boelwerf en wat daarvan over gebleven is na het het faillissement in 1994. Ondertussen is haar onderzoek afgerond en is ze met succes geslaagd in de graad van Master of Science in het Sociaal Werk. Wij wensen haar veel succes in haar verdere carrière en zijn blij haar te hebben kunnen helpen in dit onderzoek. We geven haar zelf het woord om wat duiding te geven bij de conclusies van deze Masterproef met de titel:
Is er een (sociaal) leven na de dood
onderzoek naar het sociaal leven van werknemers van Boelwerf na het faillissement in 1994 te Temse
De Boelwerf was een van de onderwerpen dat op de lijst stond van mogelijke voorstellen voor een masterproef. Dit thema was aangereikt door Erfgoedcel Waasland. Toen ik het onderwerp op de lijst met mogelijke onderwerpen zag staan, twijfelde ik. Zou ik wel een onderwerp nemen over iets dat er, al meer dan twintig jaar, niet meer is? Anderzijds vind ik geschiedenis ontzettend boeiend en was ik ook wel voor een stuk gefascineerd. Ik woon in een buurgemeente van Temse. Toch wist ik maar heel weinig over de Boelwerf. Het was duidelijk dat het faillissement een enorme impact had op de streek. Ik begreep het echter niet helemaal. Het is toch ‘gewoon maar werk’? Hoe meer ik me in dit onderwerp verdiepte, hoe meer het besef kwam dat werken op de Boelwerf niet ‘gewoon maar werk’ was. Integendeel.
Vandaag zitten we in een context met veel bedrijfssluitingen en massale ontslagen. In de literatuur over een faillissement is er weinig geschreven over de sociale gevolgen van een faillissement in de ruime betekenis van het woord. Er is vaak een focus op het psychosociaal welzijn van een persoon, de mentale gezondheid of de identiteit die daarmee samenhangt. Het ‘sociale’ wordt daarnaast vaak verengd tot het relationele, met name de relatie tussen partners of eventuele opvoedingsproblemen. Literatuur toont echter aan dat gemeenschapsvorming een grote rol speelt.
De onderzoeksvraag luidt daarom: Wat zijn de hulpbronnen die ex-werknemers gebruikten om met een dergelijk verlies om te gaan? Wat voor invloed had en heeft het faillissement op de gemeenschapsvorming in Temse? Archiefonderzoek en diepte-interviews probeerden hierop een antwoord te bieden.
De meeste ex-werknemers waren enorm geëngageerd en fier over de arbeid die ze verrichtten. Scheepsbouwers werken aan 1 product en heel de werf stond ook in het teken van hetzelfde doel, namelijk het bouwen van het schip. Het was ook vaak gevaarlijk werk waardoor arbeiders op elkaar moesten kunnen rekenen. Verbondenheid was dus heel belangrijk. Deze verbondenheid zorgde er ook voor dat er een heel bloeiend verenigingsleven was op de werf.
Door het faillissement verloren ex-werknemers niet enkel hun werk. Ze verloren ook elkaar, het behoren tot een gemeenschap, hun zelfbeeld, hun specifieke vakkennis, hun hobby en nog zoveel meer. Mensen die terug werk vonden, geven vaak aan dat het niet meer in dezelfde sfeer van vroeger was. Men verliest dit allemaal door macro-economische ontwikkelingen zoals de mondialisering van de economie. Het zijn vaak ontwikkelingen waar individuele natielanden nog maar weinig vat op hebben.
Daarnaast had het faillissement grote gevolgen voor Temse en voor de ruimere streek. Temse was verbonden met de Boelwerf. Er was een uitwisseling van geld, van sponsors, maar ook van materiaal. Boelwerf werd ook wel eens ‘de draaischijf van Temse’ genoemd. Het bracht Temse rijkdom en welstand. Nadat deze band was verbroken, was het moeilijk om zonder de werf verder te gaan. Daarnaast had de faling heel wat gevolgen voor de lokale middenstand en verarmden sommige delen van Temse.
Ex-werknemers verliezen door het faillissement veel, maar toch blijven mensen zoeken naar een soort van alternatief om hun leegte op te vullen. Ex-werknemers komen elkaar spontaan tegen op straat of op de wekelijkse markt. Daar praten ze bij over het verleden of over dagdagelijkse zaken. Mensen spreken na het faillissement nog af met collega’s of proberen elkaar te helpen met werk. Er ontstaan nieuwe verenigingen zoals de ’50-plussersclub’ of ‘Op Stoapel’. Deze verenigingen hadden als doel om ex-werknemers van de Boelwerf te verenigingen en/of om het cultureel erfgoed niet verloren te laten gaan.
Alhoewel er heel wat informele hulp was, was er na het faillissement weinig formele hulp. Veel ex-werknemers voelden zich in de steek gelaten door de overheid en de vakbond. Publieke voorzieningen zoals een OCMW of VDAB deden (nog) niet aan specifieke individuele dienstverlening. Er was nog geen sprake van outplacement. Ex-werknemers moesten vooral zien dat ze zelf terug werk vonden, terwijl dit niet vanzelfsprekend was omdat duizenden mensen in de dezelfde streek zonder werk zaten. Financieel werden de ex-werknemers meestal wel ruim vergoed.
Daarnaast werd er haast geen rekening gehouden met het emotionele of het sociale aspect. Ex-werknemers voelden zich niet erkend. Er was geen psychologische begeleiding of formeel georganiseerde praatgroepen. Deze leegte werd dus wel opgevuld door het sociaal-cultureel werk en op de informele manier. Het komt er dus op neer dat ex-werknemers vooral op hun netwerk (ex-collega’s, vrienden of familie) moesten rekenen voor steun. Wat echter met werknemers met geen of een beperkt netwerk? Wat met werknemers die zich niet thuis voelen in een vereniging? Op deze moment kunnen zij geen beroep doen op een formele organisatie. De steunbronnen waar mensen beroep op kunnen doen, kunnen we met andere woorden eerder zien als een gunst in plaats van een recht. Dit staat in contrast met het recht op maatschappelijke dienstverlening.
Vrije tijd, samenlevingsopbouw of buurtwerk zijn thema’s waar men blijkbaar niet enkel snel overkijkt in de literatuur over een faillissement, maar dus ook in de afhandeling, zoals blijkt uit deze casus.
Mensen die interesse hebben in deze Masterproef mogen Eveline altijd contacteren per mail: eveline.vanhecke@telenet.be
